Küresel ısınmanın deniz kaplumbağalarının cinsiyet, çiftleşme ve yuvalama dönemlerine etkisine ilişkin sorularını yanıtlayan Pamukkale Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Eyüp Başkale, Türkiye’de batı sahillerinde caretta carretta ve doğu sahillerinde yeşil deniz kaplumbağası olmak üzere 2 tür deniz kaplumbağası olduğunu söyledi.
Başkale, Türkiye’nin üreme başarısı ve yuvalama sayısı olarak yeşil deniz kaplumbağası türünde Akdeniz’de en iyi, caretta caretta türünde ise ikinci en iyi popülasyona sahip ülke olduğunu belirtti.
Türlerin cinsiyet kromozomunun bulunmadığını ve cinsiyeti belirleyen faktörün, kuluçka esnasında maruz kalınan sıcaklıklar olduğunu kaydeden Başkale, bu nedenle caretta carettaların 45-50 santimetre, yeşil deniz kaplumbağalarının ise 50-75 santimetre derinliğe yumurtalarını bıraktığını anlattı.
Başkale, 60 günlük kuluçka döneminin 20 ila 40’ıncı gününde yumurtaların maruz kaldıkları sıcaklığın, eşik değer olan 28,7 derecede olması durumunda yuvadan çıkan yavruların yarısının dişi, yarısının erkek, altındaki sıcaklıklarda erkek ağırlıklı, üstündeki sıcaklıkta ise dişi ağırlıklı olduğu bilgisini verdi.
Başkale, şöyle devam etti:
“Son 6 yılda Patara kumsalında yaptığım çalışmalara göre sıcaklık artışları nedeniyle yuvalardan çıkan yavruların, yüzde 80-90 oranında dişi olduğunu tespit ettik. Bu henüz popülasyonu etkileyen bir sayı değil çünkü bu türler tek eşli değil ancak ilerleyen zamanda aşırı artacak dişi popülasyonu, çiftleşecek erkek sayısının azalması olarak karşımıza çıkacak.”
En yüksek yuva sayısı 2024’te kaydedildi
Sıcaklık etkisinin sadece cinsiyet açısından ele alınmaması gerektiğinden bahseden Başkale, “Yuva içindeki sıcaklık aşırı artarak 32 derecenin üzerine çıktığında embriyo ölümleriyle karşılaşmaya başlıyoruz, bu küresel ısınmanın korkutucu yönü. Biz dışarıdan ne kadar korumaya alsak da, doğa bize ‘yavru kaplumbağaların yuva içerisinde gelişmesi için gereken optimum sıcaklığı aştık’ diyecek ve embriyo ölümleri ya da yuva içi ölümlerle popülasyonumuz azalacak” diye konuştu.
Deniz kaplumbağalarının, 1995-1996 yıllarında haziranın başında yumurta bırakmaya başladığını ancak bu tarihin son yıllarda değiştiğini bildiren Başkale, yuvalamaların önce haziran başından mayıs ayına, son 5-6 yıldır ise nisan ayının sonuna kaydığını aktardı.
Yavruların yuvadan çıkışlarının 2010’lu yıllarda 20-25 Temmuz olduğuna işaret eden Başkale, “İlk yavru çıkışları 2023 yılında 12-13 Temmuz’da, 2024 yılında ise 8 Temmuz’da gerçekleşti. Son 30 yılda yuvalama ve yumurtadan çıkma süreleri ortalama 1 ay öne çekildi, bu bizim ezberimizi bozan bir durum” ifadelerini kullandı.
Başkale, Patara’da 1989-2000 arasında ortalama 117 olan caretta caretta yuvası sayısının, 2010-2018 arasında ortalama 147’ye, 2019’da 286’ya, 2020’de 330’a, 2021’de 430’a çıktığını, 2022’de 286’ya düşmesinin ardından 2023’te 526’ya, 2024’te ise 604’e yükseldiğini vurguladı.
Deniz kaplumbağalarının son yıllarda kuzeye göç ettiklerine ve Kuşadası, Didim ve Çanakkale’de yuvalar tespit edilmeye başlandığına değinen Başkale, ayrıca İtalya ve İspanya gibi ülkelerde daha önce hiç yuva olmayan alanlarda yuva kayıtları alınmaya başlandığını sözlerine ekledi.
Deniz seviyesindeki yükselmenin etkileri
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Suşehri Timur Karabal Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bektaş Sönmez, yeşil deniz kaplumbağalarıyla ilgili Hatay Samandağ’da 22 yıllık bir çalışma sürdürdüklerini, 2022’de 3-5 yuva varken şimdi 40 yuva saptadıklarını kaydetti.
Samandağ’da 2016’da, sıcaklığın, yuvalardaki cinsiyet oranlarına etkisiyle ilgili tahmin çalışmaları yürüttüklerini, yuvaların yüzde 70’in üzerinde dişi yavru ürettiğini gördüklerini ve bu durumun sonraki yıllarda sıcaklıkların artışıyla birlikte devam ettiğini anlatan Sönmez, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Deniz kaplumbağaları 120 milyon yıldır dünyada varlığını sürdürüyor, birçok yok oluşu atlatmışlar. Sıcaklıklara belki uyum gösterebilir, belki 100-200 yıl sonra uyum sağlayamayarak yok olabilirler ancak cinsiyet oranı bakımından yapılan çalışmalar büyük çoğunluğun dişi olduğunu gösteriyor. Bu iklim değişikliğinin kısa vadedeki sonucu.”
Sönmez, 2024’te yaşanan aşırı sıcaklıkların etkilerini, yeşil deniz kaplumbağalarının yuvalama tarihlerinin öne çekilmesi, cinsiyetlerinin etkilenmesi ve embriyo kayıpları olarak sıraladı.
Yuva sıcaklıklarının aylara göre farklılıklar gösterdiğini belirten Sönmez, “Nisan ayının sonunda yapılan yuvanın sıcaklığı 25 dereceden başlıyor, 60 günlük kuluçka süresinin sonunda 30 derecede bitiyor. Temmuzun sonunda yapılan yuvalarda bir bakıyorsunuz, 30 derecelerde başlıyor, 33 derecelerde bitiyor” şeklinde konuştu.
Buzulların erimesiyle deniz seviyesinin yükselme riskine dikkati çeken Sönmez, şu uyarılarda bulundu:
“Samandağ’da bir simülasyon çalışması yaptık, deniz seviyesinde 0,48 santimetre, 0,63 santimetre ve 120 santimetre artışın etkileri üzerine senaryolar oluşturduk. En kötü senaryoda 2100 yılından sonra eğer çevresel etkiler, iklim değişikliği, ısınma bu şekilde artarsa ve deniz seviyesi 120 santimetre yükselirse, yeşil deniz kaplumbağalarının yuvalama alanı olan 14 kilometrelik Samandağ kumsalının yüzde 35’i yok olabilir. Buzulların erimesi, fırtınalar derken kumsalın yaklaşık yüzde 50’si tahrip olacak. Bu, iklim değişikliğinin habitat kaybına etkisidir.”
Bu habere emoji ile tepki ver
Haber Kaynak : SOZCU.COM.TR
“Yayınlanan tüm haber ve diğer içerikler ile ilgili olarak yasal bildirimlerinizi bize iletişim sayfası üzerinden iletiniz. En kısa süre içerisinde bildirimlerinize geri dönüş sağlanılacaktır.”
News
